અવિનાશી વિષ્ણુ ભગવાનના પાવન સ્થાન તરીકે ઓળખાતું ઢીમા ગામ, ધાર્મિક, પૌરાણિક અને ચમત્કારીક ભક્તિની એક અભૂતપૂર્વ અનુભૂતિ કરાવે છે. અહીં વિરાજમાન ધરણીધર ભગવાનનું મંદિર માત્ર વાવ તાલુકાનું કે બનાસકાંઠા જિલ્લાનું નહીં પરંતુ સમગ્ર ઉત્તર ગુજરાત માટે આસ્થા અને ભક્તિનું કેન્દ્રબિંદુ છે.
🌼 ધરણીધર ભગવાન – મીની દ્વારકાના દર્શન
ઢીમા ગામમાં આવેલું આ મંદિર લગભગ 600 વર્ષ જૂનુ છે, અને તે શ્રી કૃષ્ણના ધરણીધર સ્વરૂપને સમર્પિત છે. અહીં ભગવાન મૂછાળા મૂર્તિમાં પ્રગટ થયા છે – એવી વિશિષ્ટ મૂર્તિ જે સમસ્ત ભારતવર્ષમાં બીજે ક્યાંય જોવા મળે નહીં. મંદિરમાં શ્રીહરિ વિષેની ભક્તિ, ધાર્મિક શાંતિ અને આત્મિક અનુભૂતિનું આગવું વાતાવરણ અનુભવાય છે.
🌸 પૌરાણિક મહત્વ અને લોકકથાઓ
સ્થાનિક શ્રદ્ધાળુઓ અને પ્રાચીન શિલાલેખો અનુસાર, 12મી સદીમાં અહીં ‘વ્હરા ભગવાન’નું મંદિર હતું. એવા પ્રસંગો વણાય છે કે જયાં ભગવાન પોતાની લીલા દ્વારા ભક્તોની કઠિન પરિસ્થિતિઓમાંથી રક્ષા કરી હતી. ઢીમા ગામમાં એવી લોકમાન્યતા છે કે વિષ્ણુ ભગવાન અહીં પોતે પ્રગટ થયા હતા, અને આજથી 600 વર્ષ પહેલા આ પવિત્ર ધામનો પ્રારંભ થયો હતો.
🛕 મંદિરનું સ્થાન અને ધાર્મિક મહિમા
અંબાજી બાદ ઉત્તર ગુજરાતનું આ સ્થાન સૌથી મોટું ધાર્મિક યાત્રાધામ ગણાય છે. તેથી એને “મિની દ્વારકા” તરીકે પણ ઓળખાય છે. દર પૂનમના દિવસે અહીં વિશાળ મેળો ભરાય છે જ્યાં હજારો ભક્તો શ્રીધરણીધર ભગવાનના દર્શનાર્થે દૂરસુદૂરથી ઉમટી પડે છે. ભક્તિ સંગીત, સ્તુતિ અને ભજનોથી આખું ગામ ભગવાનના નામે ગુંજી ઉઠે છે.
ધરણીધર ભગવાન મંદીરનો ઇતિહાસ અને દંતકથા
લોકમુખે પ્રચલિત એક દંતકથા અનુસાર પ્રાચીનકાળમાં અહીં વરાહ ભગવાનનું સુંદર મંદિર હતું. પરંતુ ઈ.સ. ૧૩૫૩માં અલ્લાઉદ્દીન ખિલજીએ આ મંદિરમાં બિરાજેલ વરાહ ભગવાનની મૂર્તિ ખંડિત કરી હતી. આ ખંડિત મૂર્તિમાંથી શિવલિંગ પ્રગટ થયું, જે આજે મંદિરના પરિસરમાં છે.
વરાહ ભગવાનની મૂર્તિ ખંડિત કર્યા પછી બાદશાહ ઢીમણ નાગદાદાની મૂર્તિ ખંડિત કરવા આગળ વધ્યો, પરંતુ ત્યાં ઢીમણ નાગદાદાએ પરચો આપ્યો અચાનક મંદીરમાંથી ભમરા છૂટ્યા. એટલે રાજા અને તેની સેના ગભરાઇ ગઇને ત્યાંથી ભાગી છૂટ્યા. ત્યારથી કહેવત છે:
“ઢીમા ઢીમણ નાગ ધગધુણી ઢલો કર્યો, ઉપર આવ્યો અસૂર હારીને પાછો ફર્યો.”
કહેવાય છે કે અહીં વરાહ ભગવાનના ખાલી સિંહાસનની ૧૨૫ વર્ષ સુધી પૂજા કરવામાં આવી હતી. એ સમયના ઢીમા ગામમાં અઢાર વર્ણની પ્રજા સુખ શાંતિ અને સંપથી રહેતી હતી. અને તેમાં એક ભક્ત, કરડ રૂડાભાઈ નામના પટેલ વસવાટ કરતા હતા. એક દિવસની વાત છે જયારે રૂડા ભગત રાત્રે સુતા હતા ત્યારે ધરણીધર ભગવાને તેમને સ્વપ્નમાં આવી સંકેત આપ્યો:
“હે રૂડાભક્ત, સાંભળ! હું શામળો બોલું છું. હું વાસાવાડાના ડુંગરોમાં છું. તું મને ત્યાંથી અહીં લેવા આવ. તારા ઘરે ગાય બે વાછરડાને જન્મ આપશે અને તેમના કપાળ પર ચંદનના તિલક હશે. જો આ નિશાની સાચી પડશે તો તે વાછરડાં છ મહિના ના થાય ત્યારે તેમને વેલડાંમાં જોડી મને લેવા આવજે.”
રૂડાભક્તે સવારે ભક્તગણને આ વાત કરી. થોડા સમય બાદ ગાયે ખરેખર બે વાછરડાને જન્મ આપ્યો અને તેમની નિશાની પણ એવી જ હતી. છ મહિના પછી રૂડાભાઈ તેમના મિત્ર ગદાધર સાથે વેલડાં લઈ ભગવાનને લેવા વાસાવાડાના ડુંગરોમાં પહોંચ્યા.
રૂડાભગત તથા તેમના મિત્ર ગદાધર સાથે મળી વાંસાવાટાના બધા જ ડુંગરા ખુંદી વળ્યા પણ ત્યાં તેમને કયાંય ભગવાન મળ્યા નહિં. ભગવાનની શોધ કરતાં કરતાં થાકી રાત્રે ત્યાં જંગલમાં જ એક જગ્યાએ રાત્રીવાસ કર્યો. ત્યારે રાત્રે બંને ભક્તોને ફરી સ્વપ્નમાં સંકેત મળ્યો:
“તમે જે જગ્યા પર સૂતા છો તેની ઊગમણી દિશામાં ૧૨૫ ડગલાં ચાલો, વેલડાં અને પાદડાં દૂર કરો અને એક શિલા ખસેડો – તેની નીચે હું છું.”
સવાર પડતાં એમ જ કર્યું અને તેઓને શામળા ભગવાનના દર્શન થયા. મૂર્તિ મોટી હતી, પણ ભક્તોએ પ્રાથના કરી તો ભગવાન જાણે ફુલડાની જેમ હલકા બની ગયા. તેઓ ભગવાનને વેલડાંમાં પધરાવી ઢીમા તરફ રવાના થયા.
રસ્તામાં શિહોરી ગામ આવ્યું, જ્યાં રાજાએ મૂર્તિ લઇ જવાની ના પાડી અને મૂર્તિ જેટલું સોનું દેવાનું કહેવાયું. મૂર્તિની કિંમતે ભારોભાર સોનાની માંગ રાજાએ કરી, જેને સાંભળી રૂડા ભક્ત ફરી મુજવણમાં મુકાયા — હવે મૂર્તિ જેટલું સોનું ક્યાંથી લાવવું?
ત્યારે ભગવાને રૂડાભક્તને સંકેત આપ્યો:
“તારા કાનમાં રહેલો ઠાંસિયો ત્રાજવામાં મુકિ દેજે.”
સવારે રાજદરબારમાં ત્રાજવું ગોઠવવામાં આવ્યું. એક બાજુ ભગવાનની મૂર્તિ મૂકવામાં આવી અને રાજાએ રૂડા ભક્તને બીજી બાજુ મૂર્તિ જેટલું સોનુ મુકવા કહ્યું. રૂડાભક્તે શાંતિથી પોતાના કાનમાં રહેલો ઠાંસિયો ત્રાજવામાં મૂક્યો — જેના સાથે જ ત્રાજવું સંતુલિત થઈ ગયું! ખરેખર, ઠાંસિયાનું વજન મૂર્તિ કરતા વધારે નીવડ્યું.
આ અજોડ ચમત્કાર જોઈ રાજા તથા સમગ્ર દરબાર આશ્ચર્યચકિત થઇ ગયો. રાજાએ સમજ્યું કે ભગવાન સ્વયં રૂડા ભક્ત સાથે જવા ઈચ્છે છે. તેથી તેણે ઢીમા સુધી બંને ભક્તોને રાજરક્ષકો સાથે વિનમ્રતાપૂર્વક મોકલી આપ્યા.
સંવત ૧૪૭૭, જેઠ સુદ એકાદશીના દિવસે ભગવાન ધરણીધરનું પાણિપ્રતિષ્ઠા વિધિવત કરવામાં આવ્યું.
આજના દિવસે પણ ઢીમા ગામમાં કરડ પરિવાર રહે છે અને દર વર્ષે રામનવમીના પવિત્ર દિવસે કરડ પટેલોને મંદિરે કેસરના છાંટણા કરવા માટે આવવું અનિવાર્ય ગણાય છે. એ દિવસે બ્રાહ્મણ પુજારી પરંપરાગત રીતે કરડ પટેલનો વેશ, એટલે કે “કડીયું” ધારણ કરી, ભગવાન ધરણીધરની પૂજા કરે છે. આ રિવાજ આજેય શ્રદ્ધા અને પરંપરાના રૂપમાં અખંડિત છે.
ભક્ત રૂડા ભગતે તેમના જીવન દરમિયાન ભગવાનની નિષ્ઠાપૂર્વક સેવા કરી. તેમ છતાં, તેમના અંતરમાં એક સંશય જાગ્યો — “શું મારો વંશ પણ ભવિષ્યમાં એ જ ભક્તિભાવે ભગવાનની સેવા કરી શકશે?”
આ ભાવે તેમણે ભગવાન સમક્ષ એક અનોખું વરદાન માગ્યું કે:
“હે ભગવાન, જો મારો વંશ મારો સમાન ભક્તિભાવ રાખી ન શકે, તો હું ઈચ્છું છું કે ઢીમા ગામે મારું વંશવૃક્ષ ન વધે.”
ભગવાને તે વરદાન સ્વીકાર્યું. પરિણામે ઢીમા ગામે રૂડા ભગતના વંશજોમાંથી માત્ર એક જ ઘર હજુ સુધી અવિભાજિત રહ્યું છે. બાકીના કરડ પટેલો એ આશંકાથી કે અહીં તેમનો વંશવૃદ્ધિ ન થાય, તેઓ ઢીમા છોડીને આજાવાડા, કરબુણ જેવા નજીકના ગામો તરફ વસવાટ માટે સ્થળાંતર કરી ગયા.
આજે પણ આ કરડ પટેલો ધરણીધર ભગવાનને પોતાના આરાધ્યદેવ રૂપે પૂજે છે અને ભક્તિભાવથી તેમની સેવા કરે છે. તેઓ પોતાનું વંશીય ઋણ ભગવાન સામે ભક્તિ દ્વારા અદા કરતા રહે છે — જે રૂડાભક્તની ભક્તિથી ઊગેલી એક અનમોલ અને આત્મિય સંસ્કૃતિક વારસતાર રૂપે આજે પણ જીવંત છે.
⛩️ ધરણીધર ભગવાન મંદિરના પરિસરમાં સ્થાપિત દેવસ્થાન
ઢીમા ખાતે આવેલ પવિત્ર ધરણીધર ભગવાનના 600 વર્ષ જૂના મંદિરના પ્રાંગણમાં અનેક દેવી-દેવતાઓના મંદિર સ્થાપિત છે. અહીં મહાદેવ, મા લક્ષ્મી, શ્રી ગણેશજી, પવનપુત્ર હનુમાનજી, કાર્તિકેય, રિદ્ધિ-સિદ્ધિ, ભૈરવદાદા અને વારાહી માતાનું પવિત્ર સ્થાનક છે. મંદિરના ઉત્તરમાં તેજસ્વી ઋષિ માર્કંડેય મુનિનું પણ દેવસ્થાન આવેલા છે, જેને ભક્તો તપોભૂમિ સ્વરૂપે ધ્યાને ધરે છે.
ધરણીધર ભગવાનના આ પ્રાચીન મંદિરની સ્થાપના સંવત 1477 (ઈ.સ. ~1421) માં કરવામાં આવી હતી. દર વર્ષે જેઠ સુદ એકાદશીના પવિત્ર દિવસે આ સ્થળે ધરણીધર ભગવાનના પાટોત્સવ (પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા દિવસ) નિમિત્તે વિશેષ મહોત્સવ ઉજવાય છે, જેમાં દુરદુરથી ભક્તો ઉમટે છે.
📜 દંતકથાઓ અને મંદિર સાથે જોડાયેલા લોકવિશ્વાસ
આ મંદિર સાથે અનેક દંતકથાઓ અને લોકમાન્યતાઓ સંકળાયેલી છે, જે ભક્તિ અને ચમત્કાર faithનો પરિચય આપે છે.
🕉️ માર્કંડ મુનિની તપોભૂમિ
ધરણીધર મંદિરના બાજુમાં એક તળાવ આવેલું છે. માન્યતા છે કે અતિતમાં અહીં સાત માળની વાવ હતી જ્યાં ઋષિ માર્કંડેયએ વર્ષો સુધી તપ કર્યું હતું. આજે પણ એ સ્થળ “માર્કંડ મુનિની તપોભૂમિ” તરીકે ઓળખાય છે અને ભક્તો ત્યાં શાંતિ અને આત્મિક ઊર્જાનો અનુભવ કરે છે.
🌊 માદેળા તળાવની કથા
અન્ય લોકકથાનुસાર, મહાદેવ વણઝારા નામના એક ભક્ત ગધેડાઓ સાથે ધરણીધર મંદિર ખાતે પધાર્યા હતા. તેઓએ ભગવાન પાસે માનતા રાખી કે જો તેમને પુત્રપ્રાપ્તિ થાય અને તેમના શરીર પરનો કોઢ મટી જાય, તો તેઓ ભગવાન માટે એક તળાવ બનાવશે. તેમના ભક્તિભાવથી પ્રસન્ન થઇ ભગવાને તેમની માન્યતા પૂર્ણ કરી, અને બાદમાં તેમણે તળાવ નિર્માણ કર્યું — જે આજે માદેળા તળાવ તરીકે ઓળખાય છે.
🌿 આત્મવિશ્વાસ, શાંતિ અને ભક્તિનું પાવન સ્થાન
ધરણીધર મંદિર માત્ર એક ધર્મસ્થળ નહીં પરંતુ એક આત્મવિશ્વાસભર્યું ઉર્જાસ્પદ કેન્દ્ર છે. જ્યાં ભક્તો પોતાના દુઃખો અને ચિંતાઓ છોડીને, શાશ્વત શાંતિની અનુભૂતિ માટે આવે છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના આ અનોખા સ્વરૂપના દર્શનથી ભાવિ ઉત્કૃષ્ટ થવાની શ્રદ્ધા ભક્તોમાં હંમેશા જીવંત રહે છે.
🚗 કેવી રીતે પહોંચી શકાય ?
સ્થળ: ઢીમા ગામ, વાવ તાલુકો, બનાસકાંઠા જિલ્લો, ઉત્તર ગુજરાત
📍 રોડ મારફતે (By Road):
- ઢીમા ગામ રાજ્ય રાજમાર્ગ અને સ્થાનિક માર્ગો દ્વારા સારો જોડાણ ધરાવે છે.
- નિકટતમ શહેર વાવ (~12 કિમી) અને થરાદ (~35 કિમી) છે.
- પાલનપુરથી ~95 કિમી દૂર છે અને ત્યાંથી ખાનગી વાહન, જીપ અથવા ST બસ ઉપલબ્ધ છે.
🚌 એસ.ટી. બસ સેવા:
- ગુજરાત રાજ્ય માર્ગ પરિવહન નિગમ (GSRTC) દ્વારા વાવ, તથાા થરાદથી ઢીમા ગામ માટે રેગ્યુલર બસ ઉપલબ્ધ હોય છે.
- વાવ બસ સ્ટેશનથી શેરી બસ કે ટેમ્પો દ્વારા પણ પહોંચાવી શકાય છે.
🚆 ટ્રેન મારફતે (By Train):
- નિકટતમ રેલ્વે સ્ટેશન: ડીસા (60 કિમી) અથવા પાલનપુર (95 કિમી)
- ત્યાંથી ટૅક્સી કે બસ દ્વારા ઢીમા પહોંચી શકાય છે.
✈️ હવાઈમાર્ગઃ
- નિકટતમ એરપોર્ટ: અમદાવાદ (~200 કિમી)
- અમદાવાદથી પાલનપુર – થરાદ – વાવ માર્ગે ઢીમા પહોંચી શકાય છે.
🛏️ રહેવા અને ભોજનની વ્યવસ્થા
🕉️ યાત્રાધામ ખાતે વ્યવસ્થા:
- ધરણીધર મંદિરના પરિસરમાં યાત્રાળુઓ માટે રોકાણ અને ભોજનની બેઝિક વ્યવસ્થા ઉપલબ્ધ છે (ખાસ કરીને મેળા/ઉત્સવો દરમ્યાન).
- મંદિર પરિસરની નજીક જ રાત્રી રોકાણ માટે અનેક ધર્મશાળા અથવા વિશ્રામ ગૃહ ઉપલબ્ધ છે.
🍛 ભોજન:
- મંદિર વિસ્તારમાં પ્રસાદ રૂપે ભોજનની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે છે.
- મેળા અને ઉત્સવો દરમિયાન સામૂહિક ભોજન (અન્નક્ષેત્ર) પણ ચાલે છે.
🌿 આસપાસના દર્શનીય સ્થળો
- 🛕 અંબાજી મંદિર – ~90 કિમી, ઉત્તર ગુજરાતનું સૌથી મોટું શક્તિ પીઠ
- 🏞️ નડેશ્વરી માતા મંદીર તથા બોર્ડર દર્શન- નડાબેટ – ૬૦ કી.મી.
- 🏡 મુળેશ્વર મહાદેવ મંદીર પાડણ- ૪૦ કિ.મી.
- 🏡 ગેેેળા હનુમાનજી મંદીર – ૩૫ કિ.મી.
🙏 શ્રદ્ધા સાથે કરશો મુલાકાત…
ધરણીધર મંદિર એ માત્ર દર્શન માટેનું સ્થાન નથી, એ તમારા આંતરિક શાંતિના માર્ગની શરૂઆત છે. ભક્તિ, પરંપરા અને ચમત્કાર વચ્ચે એક વાર અવશ્ય આ પવિત્ર ધામની યાત્રા કરો. હૃદયથી પૂજેલા ભગવાનના દર્શન મેળવવાથી તમને એક નવી શક્તિ અને શાંતિનો અનુભવ થશે — એવું માનવામાં આવે છે કે ચારે ધામ પછી ધરણીધરના દર્શન વગર યાત્રા અધૂરી રહે છે.
